کارگاههای مختصر و نمور و و نیمه تاریک، زحمت‌کش‌ترین کارگران را به درون کشیده است ، دراین کارگاهها ، کارگران پیر و جوان با وسایل بسیار ساده و ابتدایی پای دستگاههای سنتی جهت احیاء میراث نیاکان خود به بافندگی فرآورده‌های دستی مشغولند. بافته‌های آنها اگرچه ساده به نظر می‌رسد ، اماتلاشی های ستودنی آنها در کارهای مقدسشان و در نقش‌ها نمایان است. کارگران دستباف جزء محرومترین کارگران هستند که درشرایط ناهنجار محیط کار، تلاش ما فوق تصور ،دارند.
صنعت نساجی به عنوان یک صنعت اصیل و سنتی است که سابقه‌ای بس طولانی در استان یزد دارد. این صنعت در این منطقه علاوه بر تاریخچه طولانی پیشرفت و ترقی بسیار شایان توجهی نموده و به یقین می‌توان ادعا نمود میزان رشد وتوسعه آن چشم‌گیر بوده است.
اولین مبحثی که در زمینه صنایع دستی استان مورد بررسی و توجه قرار می‌گیرد همین هنر صنعت منسوجات یزدی است.

_ چگونگی وضعیت کارگاههای نساجی:
صنعت نساجی به عنوان یک صنعت اصیل و سنتی است که سابقه بس طولانی در استان یزد دارد . این صنعت در این منطقه علاوه بر تاریخچه طولانی،‌پیشرفت و ترقی بسیار شایان توجهی نموده و به یقین می‌‌توان ادعا نمود میزان رشد و توسعه آن چشمگیر بوده است. یکی از علل این پیشرفت در این منطقه را می توان وجود راه ابریشم که یکی از رگهای اصلی اقتصادی مملکت بوده است، دانست.
بنابراین راه ترقی این صنعت و علاقمند شدن افراد به آنرا همین عامل باید به حساب آورد.
این فکر ازابتدا به صورتی بسیار ساده و با تهیه دستگاههای خیلی مختصر انجام پذیرفت دستگاههای بافندگی اولیه را اکثرا زنها به عنوان تنوع شغلی خانه داری اعمال می‌نمودند. بر اثر رونق روزافزون به تدریج بعد اقتصادی آن مورد توجه قرار گرفت و جاذب نه تنها زنان خانواده، بلکه مردان واقع شد و به همین واسطه فکر تکمیل نمودن دستگاه در اذعان عمومی به وجود آمد.


جدول منسوجات بومی منسوخ شده استان یزد:

- بسیاری از پارچه‌هاو منسوجات استان منسوخ شده است. که رشته‌های بومی و منسوخ شده منسوجات یزدی به شرح زیر می باشد:

رشته بومی منسوخ شده (منسوجات)

1 زری بافی
2 کارت بافی
3 مخمل بافی
4 ترمه بافی
5 حوله بافی
6 دندانی
7 کیسه حمام
8 کرباس بافی
9 قناویز بافی
10 بقچه بافی


1 - زری بافی:
زری بافی یکی از هنرهای قدیمی ایران است و نمونه های پارچه ابریشمی زری که از دوره ساسانیان به جا مانده، روشنگر این موضوع می باشد. استفاده از نخ زری در بافت پارچه از زمانهای دور رایج بوده است. در زند اوستا از قالیچه‌هایی که با نخ طلا بافته شده و همچنین از لباسهای زر بفت داریوش سوم که دارای جلوه‌ای خاص بوده یاد شده است. بر اساس برخی منابع چینی مربوط به قرن ششم بعد از میلاد نمونه‌هایی از زری بافی ایران برای امپراتوری وو( wu ) فرستاده شده و در گزارشهای مسافرین چینی به این موضوع اشاره شده است . در گذشته تهیه پارچه‌های پشمی وزربفت درشوش، شوشتر، جندی شاپور و خراسان رایج بوده است.

_ وضعیت زری بافی در گذشته:
زری نفیس‌ترین و افسانه‌ترین منسوج ایرانی که در روزگار رونق و رواج خود، شهرتی عالم‌گیر داشته و هم اکنون نمونه‌هایی از آن زینت بخش موزه‌ها و سایر و مراکز هنری ایران و دیگر کشورهای جهان است. دارای سابقه‌ای طولانی از لحاظ بافت و تولید می باشد. هر چند که در تاریخ نساجی ایران زمان پیدایش زری ناپیداست، ولی به طور اجمال از تاریخ و کتب قدیمه چنین استنباط می‌شود که نخست در زمان هخامنشیان و سپس درزمان ساسانیان بافتن پرده‌ها و پارچه‌های زری رواج داشته و برای تزیین کاخ‌های سلاطین و کلیساهای جهان به کار می رفته است. ضمن آنکه "هرودوت" و "اوستا" چیزی شبیه به زری راوصف کرده‌اند.
مراکز عمده زری بافی ایران در گذشته یعنی اصفهان ،ابیانه یزد و کاشان، همواره مرکز تجمع هنرمندان و طراحان و اساتید این رشته از هنر _ صنعت کشورمان بوده و از مراکز فوق الذکر همواره بهترین وارزنده‌ترین پارچه‌های زری تولید و به دیگر نقاط جهان صادر می‌شده است.

4- مخمل‌بافی:
- تاریخچه:
بدون تردید مخمل را باید از نفیس‌ترین پارچه‌های دستباف ایران دانست. زیرا پیچیدگی رو بافت،‌طرحهای زیبا و پر نقش و نگار و مواد اولیه‌ی مرغوبی که در تولید این پارچه به کار می‌رود، ویژگی خاص به آن بخشیده که مخمل را از سایر دستبافتها متمایز می‌سازد.
در خصوص زادگاه این بافت بین صاحب نظران وحدت نظر وجود ندارد، چه عده‌ای آن را تنها بافت قرون وسطایی می‌دانند که از اروپا برخاسته است. از جمله آنکه «لاتور» به آن عقیده است که ایتالیائیها تا قبل از قرن دوازدهم میلادی آن را پدید آورده‌آند.« فیلیس آکرمان» طرفدار همین نظر است و می‌نویسد که پس از آن تا پیش از قرن پانزدهم میلادی مخمل به ایران راه یافته است.
به هر حال از مجموع نظرات ارائه شده در خصوص زادگاه مخمل می‌‌توان چنین نتیجه گرفته که : مخمل‌بافی کم و بیش در یک زمان در ایران و ایتالیا و چین تکامل یافته است.
مخمل ظاهرا پدیدآورده روش حلقه‌زنی است که از سال 260 پیش از میلاد در مصر بکار می رفت. چه بافتهایی که از حفاریهای دوره دودمان یازدهم به دست آمده نشان می دهد که الگوها با حلقه‌زدن تارها و پودهای اضافی ایجاد شده است. تکه‌‌ای از بافته‌های قبطی در موزه بافندگی شهر لیون این تارهای اضافی را دارد و گواه ان است که ازتکامل روش حلقه زنی مصریها به وجود آمده است. ولی فاصله میان این منشاء احتمالی مخمل و مخملهای دارای بافت ابریشم پر مایه امروزی چه از نظر زمان و چه مراحل تکامل بسیار است.
قدیمی‌ترین مخمل ایرانی که تاکنون شناخته شده مربوط به قرن دوازدهم یا پانزدهم میلادی است که در موزه هنرهای تزئینی پاریس نگهداری می‌شود. ضمن آنکه بزرگ مخمل بافی درایران در سده‌های گذشته ؛ کاشان یزد، تبریز، مشهدو هرات بوده و این پارچه نفیس از قرن شانزدهم از جمله صادرات مهم ایران به شمار رفته است.
برای تولید مخمل از ابریشم طبیعی استفاده می‌شود و نقشهای اصیل و سنتی مخمل به روی این پارچه حالت برجسته دارد که این امر نشانه بارز تبحر ‌و مهارت و در عین حال دشواری بافت آن است.


5- پرده‌بافی:
طبق انجام تحقیقات در استان یزد و بررسی کارگاههای سنتی دراستان در حال حاضر متاسفانه کارگاه پرده‌بافی‌ فعالی در سطح استان وجود ندارد، و لیکن تا چند سال پیش بافت پارچه پرده‌ای انجام می‌گرفته است.
بافت پارچه پرده‌ای منحصرا در شهرستان یزد معمول و بافندگان اکثرا مرد بوده‌اند. دستگاه بافندگی فرآورده‌ مذکور چهاوردی بوده است.
برای تهیه یک رو یه کار به طول 200 متر و عرض 25/1 متر عموما 5 بقچه نخ ویسکور تابیده نمره 32 و 9 بقچه نخ پنبه‌ای نمره 5 جهت تار و پود مصرف می‌کند. تولید سالانه یک پرده باف به طور متوسط 3 رویه کار به بوده است.

6- رویه لحاف :
در شهرستان یزد تهیه پارچه دستباف دیگری به نام رویه لحاف معمول بوده و مهمترین ماده اولیه که در تولید آن به کار می رود نخ ابریشم مصنوعی نمره 150 است که نحوه رنگرزی نخ مورد مصرف در تهیه رولحافی مشابه رنگرزی نخ قابل استفاده در بافت رومیزی است.
رویه لحاف به وسیله دستگاه چهار ورودی با عرض متوسط 5/1 متر و طولهای متفاوت بافته می‌شود و بعد از تهیه به قواره های 210*135 سانتی‌متر نیز هستند که بیشتر به مصرف روتختی می‌رسد.
تار این مصنوع از نخ ویکوز دولای تابیده‌ی نمره32 و پود آن از نخ پشمی است و برای هر روتختی در ابعاد پیش گفته شده حدود 400 گرم نخ تار و 450 گرم سانتی ‌متر نیز در بین بافندگان یزد رایج است که برای هر قطعه حدود 600 گرم نخ پنبه ی 6 لا جهت تار و حدود 120 گرم نخ پشمی 76 جهت پود مورد استفاده قرار می‌گردد.
فرآورده‌های یاد شده کلا به وسیله دستگاه چهار وردی بافته می‌شود ولی طی سالهای اخیر استفاده از نوعی دستگاه هفت وردی که قادر به تهیه پارچه‌هایی با عرض 5/3 متر نیز می باشد در بین بافندگان رواج یافته وبه وسیله آن منسوجاتی تولید می‌‌کنند که در نوع خود منحصر به فرد است.

7- شمد بافی:
شمد نوعی پارچه ابریشمی یا پنبه‌ای است که معمولا به عنوان روانداز در فصل تابستان استفاده می‌شود. در تهیه شمه از ابریشم مصنوعی به عنوان پود و از نخ پنبه‌ای نمره 20 دولا به عنوان تار استفاده می‌شود. که هم اکنون اکثرا توسط دستگاههای تک فاز بافته می‌شود.
شمدها معمولا 150*220 سانتی‌متر است و دارای 27 چله می‌‌باشد.

8- چادر شب‌بافی:
چادر شب‌بافی یا کاربافی نوعی صنعت خانگی است که بیشتر در شهرستان یزد، اردکان و بخش زارچ تهیه می‌گردد. مردان و زنان در کنار کشاورزی به بافت چادر شب مشغول و بیشتر در ابعاد 200*200 سانتی متر با طرح چهار خانه یا پپچازی تهیه می‌شود و با رنگهای مرکب از نیلی، قرمز،‌زرد،‌سبز و مشکی آمیخته شده اکثرا به مصرف رختخواب پیچی می‌رسد.
نوع مواد اولیه‌ای که برای چادر شب مصرف می‌گردد مختلف بوده و از لحاظ قیمت نیز متفاوت است،‌ ولی به طور کلی این مواد شامل نخ پنبه‌ای نخ و یسکوز، مواد رنگی و نشاسته می‌باشد. برای چادر شب رختخواب پیچی از نخ 30 دولا ویسکوز جهت تار و در بعضی مواقع از نخ 20 دولا ویسکوز نیز استفاده می‌شود و پودر آن را نخ نمره 12 یک لا ویسکوز تشکیل می‌دهد. ولی برای چادر شب صحرائی که بیشتر در کشاورزی از آن استفاده می شود نخ مورد مصرف در تار و پود آن را به ترتیب نخ نمره یک لا پنبه‌ای و نخ 20 دولا تشکیل می دهد.
دستگاههای چادر شب بافی چهار وردی بوده و عرض اغلب آنها 5/2 تا 3 متر است.

9- بافت دستمال:
که سه نوع دستمال می باشد:
الف) دستمال عشایری
ب) دستمال ابریشمی
ج) دستمال مرسریزه

الف) دستمال عشایری:
تولید دستمال عشایری در استان یزد به صورت کارگاهی که دستبافان مرد با دستگاه سنتی چاله ای که قدمت آن به قرنها می رسد در کنار دستگاههای تک فاز بیشماری متدوال است. سهم زنان در تولید دستمال فقط به گره زنی و ماسوره پیچی محدود و ویژگی دستمال عشایری به دلیل متفاوت بودن ابعاد آن است، ولی بیشتر در اندازه های 120*120 سانتیمتر بافته می شود.
هر بافنده در روز با دستگاه چهار وردی چوبی در ازای 8 الی 10 ساعت کار طاقت‌فرسا قادر به تولید 2 عدد دستمال می باشد. دستمالهای عشایری مختص شهرستان یزد بوده و بنا به اظهارات دست‌آندکاران به صورت ساده و الوان هفت رنگ تهیه می شود.
برای بافت یک دسته 8 تایی دستمال عشایری قریب به 650 گرم نخ ابریشم مصنوعی نمره 120 رنگرزی شده نیاز است که درمدت 4 روز به اندازه های معمولی بافته می شود.
با انجام مراحل ذیل نخ تارآماده بافت می‌گردد:
1- آهارکشی یا شوکشی
2- ماسوره پیچی یا ورکنی
3- چله کشی یاتنیدن
4- پیوند زنی
5- گره زنی
اغلب بافندگان دستمال در محله‌های قدیمی مجتمع و اکثرا پیر و سالخورده و سن آنها بین 50 تا 70 سال است و تعداد دستبافان دستمال عشایری استان به 25 نفر می رسد.

ب ) دستمال ابریشمی:
بافت این نوع دستمال در شهرستان یزد رایج و از ویژگیهای آن نسبت به سایر دستمالها بافت 2 نقش کاملا متفاوت در دو طرف آن است که به زیبایی و هنر و خلاقیت این رشته می افزاید. موقعیت فعلی تولید دستمال ابریشمی 2 نقش به دلیل صرف وقت زیاد و هزینه بالا و نبودن تقاضای کافی با دستگاههای سنتی از رونق همیشگی افتاده و به میزان بسیار کمی بافته می شود. با مروز زمان این فرآورده منقوش واصیل دستباف جای خود را به دستمال ابریشمی یک نقش و الوان هفت رنگ به اندازه های 25/1*25/1 سانتی متر داده است که توسط دستگاه‌های سنتی دستی تولید می شود. از سوی دیگر دستمالهای ابریشمی یک نقش و 2 نقش در شهر یزد و بخش اشکذر به وسیله ماشینهای ژاکارد معمول گشته و بازار را از دست بافندگان سنتی گرفته‌اند.
عمده‌ترین ماده اولیه مورد مصرف نخ ابریشم، مصنوعی است و مراحل تولیدان مشابه به نوع عشایری است با این تفاوت که برای هر دسته 8 تایی دستمال ابریشمی حدود یک کیلوگرم نخ ابریشم مصنوعی است و از یک بقچه 12 تارو پود قریب به 10دسته 8 تایی و یا 80 دسته در دستمال به مدت 2 ماه بافته می شود.

ج) دستمال مرسریزه:
دستمال مرسریزه نخی به صورت کارگاهی توسط دستابافان مرد متداول و مواداولیه ی مورد مصرف شامل نخ دولا مرسریزه نمره 32 جهت تار و نخ نمره 20 مرسریزه یک لا جهت پود،‌سرپشم و نشاسته است . این نوع دستمال معمولا دراندازه‌های 90*90 بافته می‌شود. هزینه‌های ماسوره پیچی،‌آهارزنی،‌رنگرزی چله‌پیچی و گره‌زنی نیز اضافه می گردد. هر بافنده در روز در ازای 8 ساعت کار می تواند 3 عدد از آنرا تولید نماید. دستگاههای بافندگی دستمال نخی‌چها وردی و عینا مشابه سایر دستگاههای رایج است.

10- بقچه ، لنگ ، کیسه حمام:
به وسیله دستگاهها چهار وردی و با نخ ابریشمی نمره 150 فرآورده‌هایی در ابعاد 110*150 سانتی‌متر تولید که بیشتر به مصرف بقچه ولنگ و کیسه حمام می رسد گاهی نیز برای بافت لنگ از نخ پنبه‌ای نیز استفاده می کنند.

11- قناویز:
نوعی پارچه که در سالهای گذشته در یزد بافته می‌شده است قناویز نام دارد که متاسفانه در حال حاضر بافت آن دیگر انجام نمی شود.
این پارچه باعرضهای 80*90 سانتی متری بافته‌ می‌شده که برای بافت قناویز باعرض 70 سانتی متر 30 چله و با عرض 90 سانتی متر 42 چله به کار می‌رفته است. و یک بافنده روزانه 5 تا 6 قناویز می بافته است.
نخ مورد مصرف نیز ابریشم مصنوعی بوده و به عنوان آستر لباس مورد استفاده قرار می‌گرفته است.


12- احرامی بافی :
بافت پارچه‌ای به نام «احرامی» با تار و پود پنبه‌ای معمولا در اندازه‌های 70*100 سانتی متر و دیگری 90*120 سانتی‌متر تهیه می‌شود. با عرض 70 سانتی متر دارای 22 چله و با عرض 90 سانتی متر دارای 28 چله است. یک نفر بافنده می‌تواند روزانه 4 عدد احرامی به ابعاد 70*100 سانتی‌متر ببافد. این نوع پارچه‌ها بیشتر مورد مصرف حجاج قرار می گیرد.

13- ترمه بافی:
- ترمه چیست؟
پارچه ترمه به پارچه ظریف و لطیفی اطلاق میشود که از دو سری نخ تار وپود که با دست بافت بافته شده باشد به نحوی که پود در پشت پارچه به صورت آزاد و تراکم پودی آن زیاد باشد .جنس آن از کرک و پشم یا ابریشم با طرحهای اصیل و سنتی ایران است .

- تاریخچه ترمه
شروع ترمه بافی در ایران به اوایل دوره صفویه می رسد هر چند برخی را عقیده بر آنست که زادگاه اصلی ترمه قلب آسیای مرکزی و ارتفاعات کشمیر است عده ای نیز بر این باورند که ترمه بافی در ابتدا درایران آغاز گردید و سپس به کشمیر راه یافته است .آنچه در خصوص این پارچه بسیار ظریف میتوان گفت این است که ذوق و سلیقه و ابتکار ایرانیان در ظرافت بافت ،جنس و طرحهای خیال انگیز آن در جهان کم نظیر میباشد .این هنر در دوره شاه عباس صفوی به اوج شکوفایی و تکامل خود دست یافت ، که شهره جهان گشت و به یکی از محصولات صادراتی ایران مبدل شد .

14- دندانی:
دندانی یا گل خورد به جامه زردتشتیان یزد نیز شهرت دارد و د رحال حاضر به این بافت اصیل کمتر توجه شده و دارای شیوه بافتی ظاهرا ساده اما پرزحمت می باشد و برای تولید آن ابتداء گروه‌هایی کوچک در پارچه زده می‌شود و به همین جهت نقش اساسی و اصلی آن به صورت گلی ساده و یا خورشید نمایان می‌گردد که معمولا در اطراف آن یک رشته گل‌های هفت رنگ نیز تولید می‌گردد که دارای 4 ترنج 4 گوش به رنگ قهوه‌ای متمایل به سیاه در وسط و در میان ترنج نقوش مدور با شیوه دندانی و به رنگ سفید آجری بافته می شود وسرانجام در نوار قرمز و سیاه با حاشیه گلهای دندانی به صورت دایره هایی با خطوط حاشیه دار، ترکیب ساده ولی دلنشین را تکمیل می‌کند.

15- دارایی بافی:
دارایی در زبان فارسی معادلی است برای بیان پارچه ای که در لاتین آنرا « ایکات » ( Ikat ) می نامند . ایکات ، خود نیز از واژه مالایایی « منجیکات » که به معنی بستن یا گره زدن و یا پیچاندن می باشد گرفته شده است .
بافت دارایی به سه روش صورت می گیرد که عبارت است از :
1. دارایی تاری ( Warp , Ikat )
2. دارایی پودی ( Walf , Ikat )
3. دارایی دو گانه
پارچه های دارایی که در سالهای گذشته در یزد تولید می گردید تماماً از ابریشم طبیعی بوده و از رنگهای سنتی و گیاهی نیز استفاده می شده ، ولی در حال حاضر از نخ ویسکوز برای تار و از ابریشم مصنوعی یا ویسکوز برای پور استفاده می گردد .
با نوع و شیوه بافت دارایی ، انواع پارچه جهت مصارف مختلفی همچون : رولحافی ، بقچه سوزنی و رومیزی تولید می گردد .
با استمرار این شیوه از سالها پیش و با پیاده نمودن طرحها و نقشهای بیشماری و با پیاده نمودن از ساده ترین تا پیچیده ترین و همچنین نقشهای هندسی این « هنر ـ صنعت » از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و هنوز هم از آن نام و نشانی به جاست . پارچه های دارایی را هیچگاه مانند هم نمی توان یافت و هرکدام نرمی و مواجی ویژه و مخصوص به خود را دارد که آن را از انواع دیگر بافتهای رنگین و کلافه ای (باتیک) متمایز می سازد .



16- احرامی بافی:
پارچه ای به نام « احرامی » یا « حرمی » با تار و پودی از پنبه ، معمولاً در اندازه های 70×100 و 90×120 سانتی متر تولید می شود . پارچه مذکور با عرض 70 سانتیمتر دارای 22 چله و با عرض 90 سانتیمتردارای 28 چله می باشد . پارچه احرامی دورنگ است که عموماً سیاه و سفید بوده ، اما به رنگهای سبز و سفید قرمز و سفید دیده شده است و یک صنعتگر بافنده می تواند روزانه 4 عدد احرامی به اندازه های 70×100 سانتیمتر را تولید نماید . این فرآورده ها در قدیم بیشتر مورد استفاده حجاج قرار می گرفته و در حال حاضر با تغییر کاربری به عنوان رومیزی ، سجاده ، جانماز و ... مورد استفاده است .

17- سفره بافی:
بافت این نوع فرآورده قبلا در بسیاری از مناطق روستائی که بافندگی در آنجا رواج داشته تولید می شده است
این نوع سفره مربع شکل در ابعاد 90*90 سانتی‌متر بوده و برای تهیه این نوع منسوجات از نخ پنبه‌ای کارخانه‌ای نمره 10 که توسط زنان خانه‌دار به طور خانگی و با دستگاه چاله‌ای و با شانه 20 و توسط خود بافنده رنگرزی می‌شوده بافته می شده است.
این محصول به مقدار کم و آنهم فقط در بعضی از نقاط و روستاها تولید می‌شده که در حال حاضر متاسفانه منسوخ شده است.

18- شالبافی:
تهیه پارچه‌ای به نام «شال» نیز در شهر یزد در گذشته معمول بوده است که به صورت کارگاهی تولید و با استفاده از دستگاههای 8 وردی بوده است.
دستگاه بافندگی مذبور دارای 8 ورد و چهار پدال بوده ویک نفر به وسیله آن با 6 تا 7 ساعت کار روزانه قادر بوده یک طاقه شال به اندازه 25/4 متر در 90 سانتی متر تهیه نماید. مقدار نخ مصرفی برای تولید یک طاقه شال حدود 750 گرم بوده که قسمت عمده آن نخ پنبه‌ای است و تنها در حاشیه آن نخ مرسریزه به کار می رود.
در بخش اشکذر فعالیت دستبافی دیگری به نام شال بافی معمول می‌باشد اما اجناسی که در این ناحیه تولید می شود و به نام شا ل قابل استفاده است با پارچه‌های شال یزدی کاملا متفاوت بوده و بیشتر در روستا ها قابل استفاده است،‌بدین معنی که بافندگان از موادی چون موی بز، پشم گوسفند و کرک شتر، فرآورده‌هائئ به وزن 2 تا 4 کیلوگرم جهت حمل میوه، علوفه و بار تهیه می‌‌نمایند.علاوه برتولید به شالبافی به کارهای کشاورزی نیز می‌پرداختند.
مواد اولیه‌ای که در تولید فرآورده‌های مزبور مورد مصرف قرار می گرفته،‌ رنگرزی نشده و بدین علت منسوجات تولیدی خود رنگ می‌باشد.یک عدد فرآورده به اندازه 1*25/10 متر حدود 2200 گرم وزن داشته و ماده اولیه‌ی که در تولید آن به کار می رفته به طور عمده مو و به مقدار کم پشم بوده است. مصنوعات مزبور اغلب به رنگهای سیاه و قهوه ای بوده و نقوش آنها ساده و راه راه بوده که به هر گوشه فرآورده نیز ریسمان ضخیمی از جنس خود محصول دوخته می شده که در مواقع حمل بار ‌آنها را به یکدیگر متصل و گره می‌زدند.
بافت این نوع محصول متاسفانه در سطح استان منسوخ شده است.


19- پتوبافی:
تولید پتو دستباف در بخش‌های اشکذر، خرانق از توابع یزد به طور خانگی و توسط زنان مرسوم است و برای بافت آن از دستگاههای ساده 2 وردی که با حرکت پا کار می کنند و نیز شانه‌ای نئی و ماکو و متیز به کار گرفته می شود.
پتو ابتداء به طول 22 متر و عرض 50 سانتی متر تولید و به چهارتکه تقسمیم و از بهم دوختن آنها پتویی به ابعاد 220*200 سانتی متر می شود. سپس آن را در آب و به کمک دست و پا مالش میدهند تا نقاط دوخته شده به صورت نمد درآید و صاف نمایان گردد.
20- پلاس بافی:
پلاس بافی یکی دیگر از فعالیت‌هائی است که به مقدار کم در شهر یزد مشاهده می‌شود. تا سال 1353 حدود 4 دستگاه بافندگی پلاس در یزد موجود بوده است اما در حال حاضر متاسفانه بافت پلاس انجام نمی گردد.
مواد اولیه این فرآورده که معمولا در اندازه 5/2*5/3 متر تولید می‌شود به ترتیب عبارت است از نخ پنبه‌ای نمره 2 و نخ پنبه ای نمره 5 مقدار تولیدسالیانه یک بافنده به طور متوسط 150 عدد پلاس در اندازه‌ فوق بوده است.

21- ارمک بافی:
ارمک بافی یکی از فعالیت‌های دستبافی و خانگی موجود در استان یزد محسوب می‌گردد. تهیه پارچه‌های دستباف ارمک در گذشته قبل از توسعه کارخانجات وماشین های برقی نساجی در شهرستان یزد رواج فراوانی داشته است ولی اکنون به سبب افزایش منسوجات ماشینی متنوع با کیفیت بهتر و گسترش عرضه آنها با قیمت کمتر از فعالیت ارمک بافی با وسائل دستی به مقدار زیادی کاسته گردیده است.
مواد اولیه مورد مصرف ارمک بافان بیشتر شامل نخ مرسریزه نمره 32 و نخ پنبه‌ای نمره 2 یک لا می‌باشد که نخ مرسریزه جهت تار و نخ پنبه ای جهت پود به کار می رود ولی گاه ممکن است تار این فرآورده‌ از نخ ابریشمی مصنوعی باشد. اکثر دستگاههای دستی ارامک بافی چهاروردی است ولی هنگام بافت به صورت دستگاههای دو وردی عمل می‌‌کند. بدین معنی که وردها به صورت دو به دو به یکدیگر متصل بوده و با هم بالا و پایین می رود. ارمک معمولا با عرض 75*90 سانتی متر بافته می شود و اغلب بافندگان این فرآورده را زنان تشکیل می داده است. برای تهیه یک رویه کار از پارچه نامبرده با عرض 90 سانتی متر و طول 25 متر حدود 5/3 کیلو نخ لازم است که نصف ‌آن تار بوده و نصف دیگرنخ پود است. و میزان تولید یک بافنده به طور متوسط روزانه حدود 5 سانتی متر بوده است.

22- کرباس بافی:
در بسیاری از نقاط استان یزد، به ویژه اردکان و بخش خرانق صنعت خانگی دیگری رواج دارد که دست‌اندرکاران را بیشتر زنان خانه‌دار تشکیل می دهد.

نوشته شده در سه شنبه 91/5/31ساعت 7:40 صبح توسط انجمن حامیان تولید و صادرات صنایع دستی و هنرهای سنتی نظرات ( ) |